Burundi: Amatora y'abashingamateka n'abajyanama
Perezida Pierre Nkurunziza yagiye gutora ari ku igare kugira ngo yerekane ko hari umutekano mu gihugu!
Mu Burundi uyu munsi habaye amatora y'abashingamateka n'abajyanama b'amakomini. Akanama gashinzwe amatora, CENI, karavuga ko ayo matora yabaye neza cyane ahantu hose mu ntara 18 zo mu gihugu. Umuvugizi w'ako kanama, Prosper Ntahorwamiye yabwiye BBC ko ibiro by'itora byo mu ma quartiers amwe y'i Bujumbura bagiye bashyira ibyo biro hamwe kubera ikibazo cy'umutekano nko ku Musaga, Nyakabiga, Cibitoke n'igice kinini cya Kinama.
Ibyo rero ngo byatumye hafatwa igihe cyo kubanza kureba uko ibintu bimeze bituma hari aho bitinda kubera ubuhinga. Bwana Ntahorwamiye yavuze ko hafi ya hose barangirije ku gihe keretse ahantu hake mu murwa mukuru wa Bujumbura bagombye kugeza saa kumi n'imwe. Hari naho abakozi ba CENI batitabiriye nko muri Bujumbura rural, Makamba, Kayanza na Kirundo, biba ngombwa ko bagomba kubasimbuza abandi.
Umukuru w'igihugu Pierre Nkurunziza yatoreye iwabo muri komini Mwumba mu ntara ya Ngozi, yatoye ari kumwe n'umugore we Denise Nkurunziza. Muri rusange mu ntara zo mu gihugu hagati amatora yabaye neza kandi yitabiriwe na benshi, ariko mu mujyi wa Bujumbura ho byari igihushane. Mu gihe ubusanzwe amatora yarateganijwe gutangira saa kumi n'ebyiri za mu gitondo akarangira saa kumi z'igicamunsi, henshi yatangiye nyuma ya saa tatu kubera impamvu zitandukanye.
Hamwe abakozi b'akanama gashinzwe amatora CENI bahageraga bakererewe, ahandi ugasanga bahinduye ibiro by'amatora abantu ntibabimenye kubera ibibazo by'umutekano. Ku Musaga ho abakozi ba CENI ntibashoboye kuza kuburyo bagombya kubasimbuza abandi. Nta mirongo yabonetse nkuko byagaragaye mu gihugu hagati. Hari n'abasirikare benshi hamwe n'abapolisi kugirango bacungere umutekano. Hari abanyagihugu banze kwitabira amatora ngo kuko abo bashyigikiye batagiye mu matora.
Amwe mu mashyaka atavuga rumwe n'ubutegetsi yanze kujya muri aya matora. Uwahoze ari umukuru w'igihugu Sylvestre Ntibantunganya wo muri Sahwanya Frodebu, yabwiye BBC ko nta matora yerekana uko politike mu Burundi yifashe, yaba, atarimo UPRONA yunze, Sahwanya Frodebu, FNL(ya Agathon Rwasa), ngo ibizavamo, bizerekana ko ari CNDD FDD gusa yabonye amajwi menshi. Ntibantunganye avuga ko ibyo rero ngo bizatuma nta nzego zihamye zizajyaho. Amashyaka yitabiriye aya matora ni CNDD FDD, UPRONA, FNL n'urunani COPA.
Hategekanijwe gutora abashingamateka 100 n'abajyanama 15 kuri buri komini ( hari amakomini 119 mu Burundi). Aya matora abaye nubwo yarwanyijwe n'abatavuga rumwe n'ubutegetsi bamaganaga kwongera kwiyamamaza k'umukuru w'igihugu Petero Nkurunziza. Aya matora kandi abaye mu gihe HCR ivuga ko hari impunzi zigera ku bihumbi 138 byahungiye mu bihugu bya Tanzania (74.000), u Rwanda (53.000), DRC (12.000), Uganda (9.000) na Zambia (4.000).
Umuryango w'ubumwe bw'afurika wanze kohereza indorerezi ngo kubera ko ayo matora atujuje ibyangombwa biyagira kuba asesuye ariko akanama gashinzwe amatora mu Burundi karavuga ko hari abarorerezi bo mu mashyirahamwe y'abikorera utwabo mu Burundi, abaserukira Menub, n'abaserukira ibindi bihugu nka Afrika yepfo, Uganda, Kenya n'ibindi. CENI iravuga ko biyifata iminsi 2 cyangwa 3 kugirango itangaze by'agateganyo ibizaba byavuye muri aya matora.
BBC Gahuza